In het kader van de campagne: “Praat tijdig over je oude dag” namen we vorige week de zorgvolmacht onder de loep. Deze week gaan we dieper in op de verschillende vormen en aspecten van de wilsverklaring.
In België bestaan er 5 wilsverklaringen die vooraf kunnen opgesteld worden. De wilsverklaring is een schriftelijk document waarin vooraf belangrijke beslissingen worden opgenomen over bijvoorbeeld: reanimatie, euthanasie, orgaandonatie, …. Zo kan er rekening gehouden worden met de wil van je patiënt, wanneer deze zich niet langer zelf kan uitdrukken.
Er zijn twee soorten wilsverklaringen: de positieve wilsverklaring, die focust op wat de patiënt zeker wil wanneer hij wilsonbekwaam wordt (bijvoorbeeld de wilsverklaring euthanasie) en de negatieve wilsverklaring waarin de patiënt vastlegt wat hij zeker niet wil (bijvoorbeeld niet reanimeren).
De 5 wilsverklaringen:
1. Wilsverklaring euthanasie:
Euthanasie is enkel mogelijk op uitdrukkelijk en schriftelijk verzoek van de patiënt die nog in staat is zijn wil uit te drukken. Met een wilsverklaring euthanasie, kan de patiënt vragen om euthanasie toe te passen wanneer hij/zij op onomkeerbare wijze het bewustzijn verliest (onomkeerbare coma). Hierbij moeten er twee getuigen aanwezig zijn, waarvan één getuige geen materieel belang (bv. erfgenaam) heeft. Deze wilsverklaring kan kosteloos geregistreerd worden bij de gemeente van de patiënt.
Het indienen van de aanvraag garandeert niet dat deze ook daadwerkelijk zal worden uitgevoerd. Bovendien geldt deze enkel bij een onomkeerbare coma en niet bij bijvoorbeeld dementie. Ten slotte mag je de wilsverklaring euthanasie niet verwarren met een euthanasieverzoek wanneer de patiënt nog wel wilsbekwaam is.
Opgelet: De wilsverklaring euthanasie is sinds 02/04/2020 onbeperkt geldig. Indien er een verklaring voor deze datum werd opgesteld, is deze maar voor vijf jaar geldig en moet er een vernieuwing worden aangevraagd.
2. Verklaring voor orgaan-, weefsel- en celdonatie
Iedereen die is ingeschreven in het bevolkingsregister is een potentiële donor, tenzij je vooraf aangeeft je te verzetten. In het verleden moest de patiënt enkel verklaren zich te verzetten tegen orgaandonatie, maar sinds 2020 zijn er vier beslissingen over donatie die worden opgenomen in de verklaring:
- Orgaandonatie voor transplantatie
- Donatie van andere soorten menselijk lichaamsmateriaal (huid, pezen, aders, …) voor transplantatie
- Donatie andere soorten menselijk lichaamsmateriaal voor innovatieve therapieën en geneesmiddelen
- Donatie andere soorten menselijk lichaamsmateriaal om te helpen bij wetenschappelijk onderzoek.
De patiënt kan langsgaan bij de gemeente of bij de huisarts voor registratie van de verklaring. Bovendien kan de toestemming nu ook heel simpel online aangepast worden via mijngezondheid.be.
3. Lichaam schenken aan de wetenschap
Naast de vier beslissingen betreffende donatie, kan de patiënt ook zijn lichaam schenken aan de wetenschap. Hiervoor neem je contact op met een medische faculteit naar keuze. De faculteit zal hiervoor een schriftelijk document voorzien.
4. Laatste wilsbeschikking
Ook wel gekend onder wilsbeschikking teraardebestelling. De patiënt kan vooraf bepalen wat er met zijn lichaam gebeurt na het overlijden. Deze laatste wilsbeschikking moet schriftelijk geregistreerd worden bij de Dienst Burgerzaken in de gemeente. In deze wilsbeschikking kan de patiënt aangeven:
a) Keuze begrafenis of crematie
b) Volgens welke levensbeschouwing de uitvaart moet gehouden worden
c) In welke gemeente de laatste rustplaats zal zijn
d) Of de patiënt een uitvaartcontract heeft
5. Negatieve wilsverklaring:
Met een negatieve wilsverklaring kan de patiënt aangeven welke zorgen en behandelingen hij niet wenst te ondergaan, wanneer hij niet meer in staat is dit te bespreken. Deze wilsverklaring is voor onbepaalde duur. Bovendien is de inhoud juridisch afdwingbaar, dus als zorgverlener moet je hiermee rekening houden.
De negatieve wilsverklaring is een schriftelijk document en wordt best opgesteld in aanwezigheid van een arts, zodat er achteraf geen discussie is over de wilsbekwaamheid tijdens de opmaak. In tegenstelling tot de wilsverklaring betreffende euthanasie moeten er geen getuigen aanwezig zijn. Tot op heden is het niet mogelijk een negatieve wilsverklaring te registreren en moet dit dus op een andere manier gecommuniceerd worden aan de zorgverleners. Vaak gebeurt dit via het patiëntendossier.
Tip: LevensEinde InformatieForum (LEIF) biedt verschillende hulpmiddelen aan betreffende vroegtijdige zorgplanning. Zo hebben zij LEA, de LevensEinde App, die zorgverleners tips geeft over palliatieve zorg en ondersteuning bij levenseindebeslissingen.
Bronnen: www.LEIF.be & www.vlaanderen.be
Auteur: Iris In ’t Ven